معرفی انواع روغن صنعتی مفید و کاربردی

روغن صنعتی (industrial oil) به گروهی از روان‌کارها گفته می‌شود که در ترکیب و کامپاندهای مختلف سیال، گریس و روغن قرار دارند. همانطور که از نام و مفهومی روغن صنعتی مشخص است، این دسته از محصولات برای کاهش سایش و فرسودگی قطعات مختلف استفاده می‌شوند. ویژگی چگالی کمتر روغن‌ها در مقایسه با آب، باعث شناور شدن آن‌ها در آب و مایع بودن آن‌ها در دمای معمولی می‌شود. چربی‌های اشباع نشده‌ی روغن‌ها باعث می‌شود که در دمای معمولی به‌حالت مایع باقی بمانند.

در برخی محصولات و نمونه‌های خاص روغن صنعتی می‌تواند در کاهش یا جلوگیری از مقاومت الکتریکی کاربرد داشته باشد و درعین حال، رسانایی گرمایی را هم افزایش دهد. روغن صنعتی شامل تمام گروه‌های گازی، مایع‌های طبیعی، حیوانی، گیاهی، معدنی، مشتقات اسید چرب و متریال‌های دیگر، گریس‌های ماده معدنی، پلیمر، صابونی ساده و صابونی کمپلکس می‌شود.

روغن‌های صنعتی که امروز شرکت‌های بزرگ در دنیا عرضه می‌کنند، با نمونه‌های اولیه در دو قرن پیش تفاوت دارند. در اواسط قرن نوزدهم، روغن صنعتی برپایه چربی حیوانی (مثل گاو) برای روان‌کاری و روان‌سازی قطعات فلزی مثل چرخ‌دنده‌ها تولید می‌شد. این روغن‌ها چون پایه‌ی منبع‌شان حیوانی بودند، به‌راحتی پس از مدتی که در معرض هوا قرار می‌گرفتند، اکسید می‌شدند. پس از چند دهه استفاده از این نوع روغن صنعتی و با استخراج نفت از دل زمین، دوران جدید در صنایع روغنی آغاز شد. با کشف نفت خام، فرآینده تصفیه و به‌دست آوردن روغن‌های مدرن جایگزین روش‌های سنتی شد و ماشین‌آلات مجهز، تولید نمونه‌های باکیفیت را بسیار آسان‌تر کردند.

اولین نمونه‌های روغن‌های صنعتی پایه نفتی خیلی زود عملکرد بهترشان را در مقایسه با منابع حیوانی نشان دادند و با پیشرفت در دیگر صنایع، روغن‌های صنعتی مدرن بازار را تسخیر کردند. به‌مرور زمان و با مهندسی ماشین‌آلات پیشرفته، ترکیب روغن پایه با افزودنی‌های مختلف و اختصاصی شرکت‌ها متنوع آغاز شد و طولی نکشید که در یک دوران آزمایش و ارزیابی، بهترین نمونه‌ها با ماندگاری بالا و عملکرد بهینه روان‌کاری تولید شدند. جدیدترین روغن‌های صنعتی براساس پچیده‌ترین روش‌ها و فرمولاسیون ویژه تولید می‌شوند و در حوزه‌های مختلف کاربردی و صنعتی، استفاده‌ی روزافزون دارند. روغن‌های صنعتی بر پایه گیاهی هم تولید می‌شوند.

نحوه تولید روغن صنعتی

روغن صنعتی مدرن براساس روغن پایه تولید می‌شود، بنابراین فرآیند تولید این روغن‌ها از مرحله‌ی تقطیر نفت خام آغاز می‌شود و تا اضافه کردن افزودنی‌ها و فرمولاسیون ویژه هر شرکت ادامه پیدا می‌کند.

ابتدا پس از استخراج نفت خام، فرآیند ابتدایی ته‌نشینی انجام می‌شود؛ در مرحله‌ی بعد، نفت خام به مخازن بزرگ مخصوص با قطر ۷ تا ۱۰ متر و ارتفاع بیش از ۱۲۰ متر برای شکنش و جداسازی مقدار معینی از مخلوط مورد نظر طی فرآیند تقطیر جزء به جزء به‌دست می‌آید. مخازن تقطیر نفت خام از جنس فولاد سخت هستند تا درمقابل ترکیبات خورنده نفت خام مقاوم باشند؛ درون این مخازن غول پیکر، چند لایه سینی مخصوص جمع‌آوری و تقطیر تعبیه شده است.

در فرآیند تقطیر، هزاران هیدروکربن نفت خام از هم جدا می‌شوند؛ با افزایش دمای مخزن، اجزای مختلف مخلوط سرد و همچگال شده و براساس نقطه جوشی که دارند دوباره به حالت مایع تبدیل می‌شوند.در تقطیر نفت خام ابتدا گاز طبیعی به نقطه جوش می‌رسد؛ بنزین طبیعی، نفت سفید (کروزن)، نفت سنگین، مواد روغنی و قیر در مراحل بعدی قرار دارند.

مرحله‌ی تقطیر نفت خام طی چند مرحله در مخازن هوا و خلاء انجام می‌شود؛ مراحل تقطیر در هوا با افزایش درجه تا ۳۷۱ درجه‌ی سلسیوس حدود ۸۰ درصد فرآیند است. ۲۰ درصد باقی‌مانده نفت خام در مخزن خلاء با نقطه جوش پایین‌تر تقطیر می‌شود. پس از اینکه مواد اضافی جدا شد، روغن‌ها از طریق چند فیلتر ظریف عبور می‌کنند تا ذرات ناخالص حذف شود.

هیدروکربن‌های آروماتیک از این دسته مواد هستند که باید حذف شوند؛ چرا که می‌توانند بر ویسکوزیته یا گران‌روی روغن اثر بگذارند، بنابراین در فرآیند استخراج مایع‌مایع جدا می‌شوند. پس از اینکه فیلتراسیون برای جدا کردن تمام مواد و گازهای اضافی انجام شد، روغن در حالت خالص به مرحله‌ی ترکیب با افزودنی‌ها می‌رسد. با اضافه شدن افزودنی‌ها است که روغن خاصیت‌های مهمی مثل ماندگاری در دمای پایین را پیدا می‌کند.

هر شرکت فرمول اختصاصی خودش برای ترکیب افزودنی و روغن را دارد؛ ویسکوزیته، رنگ، درخشش و نقطه آتش روغن‌های مختلف در این مرحله با ترکیب افزودنی‌ها تعیین می‌شود. آخرین مرحله در تولید روغن صنعتی، آزمایش‌های کنترل کیفی و بسته‌بندی است؛ مهم‌ترین آزمایش کنترل کیفی روغن صنعتی مربوطه به ویسکوزیته، مقاومت روغن دربرابر روان بودن در فشار و دمای خاص است.

روغن صنعتی چه کاربردی دارد؟

مثل تمام روان‌کارها، روغن صنعتی هم در انواع مینرال و سنتتیک استفاده می‌شود. همانطور که از نام این محصول مشخص است، کاربرد روغن صنعتی در تجهیزات و ماشین‌آلات صنایع مختلف است.

روغن‌های صنعتی براساس درجه‌ی ویسکوزیته در سه نوع سبک، متوسط و سنگین تولید می‌شوند و در صنایع دریایی، کشتی‌رانی، داروسازی، فلزکاری و آهن‌گری، نساجی، صنایع برق و مرتبط با الکتریسیته، صنایع تولید مواد ساختمانی مثل سیمان و گچ، صنایع حمل و نقل هوایی، صنایع شیمیایی، صنایع و کارخانه‎های مواد غذایی، صنایع پکیج‌سازی و کارخانه‌‌های تولیدکننده‌ی بسته‌های مختلف نگه‌داری و عرضه‌ی محصولات و انواع ماشین‌آلات در صنایع و حوزه‌های مختلف کاربرد دارند.

باتوجه به اینکه وظیفه‌ی اصلی روغن صنعتی همان مسئولیت پایه‌ی مواد روان‌کار است، قطعات متحرک و مختلف ماشین‌آلاتی که در صنایع استفاده می‌شوند، نیازمند این محصول هستند. سه دسته روغن‌های صنعتی با ویسکوزیته مختلف نقطه ریزش مختلف تولید می‌شوند. روغن صنعتی سبک در ماشین‌آلات مختلف با سرعت حرکت بالا و فشار کاری پایین استفاده می‌شود. برای مثال صنایع نساجی و ماشین‌آلات بافندگی به این نوع روغن نیاز دارند. در ادامه با معرفی انواع روغن‌های صنعتی، ویژگی‌های ویسکوزیته و نقطه ریزش روغن‌های سبک، متوسط و سنگین بررسی می‌شود.

انواع روغن‌های صنعتی

روغن‌های صنعتی پایه نفتی و گیاهی در سه نوع مختلف با ویسکوزیته متفاوت تولید می‌شوند. روغن صنعتی سبک (Light)، در دمای ۵۰ درجه سلسیوس بین ۵ تا ۱۰ سانتی استوک گران‌روی دارند و نقطه ریزش این محصولات به منفی ۲۵ درجه سلسیوس می‌رسد.

روغن صنعتی سبک خود به دو دسته‌ی L و T تقسیم می‌شوند که تفاوت آن‌ها در نقطه ریزش تا منفی ۶۰ درجه سلسیوس است. روغن صنعتی متوسط (Medium) در دمای ۵۰ درجه سلسیوس بین ۱۰ تا ۵۰ سانتی استوک گران‌روی دارد و نقطه ریزش آن به منفی ۳۰ درجه سلسیوس می‌رسد.

این روغن‌ها همانطور که از نام‌شان پیدا است، در ماشین‌آلاتی استفاده می‌شود که سرعت و فشار کاری آن‌ها متوسط است. روغن صنعتی سنگین (Heavy) در دمای ۱۰۰ درجه سلسیوس بین ۱۰ تا ۳۰ سانتی استوک گران‌روی دارد و نقطه ریزش آن بسیار بالا است. از روغن صنعتی سنگین در ماشین‌آلاتی مثل دستگاه‌های پرس و فورج استفاده می‌شود که سرعت پایینی دارند، اما فشار کاری آن‌ها بالاتر از دیگر تجهیزات موجود در صنایع است.

علاوه بر این سه دسته‌ی کلی، روغن‌های صنعتی ابزارآلات هم تولید می‌شوند. انواع روغن های صنعتی با گران‌روی ۱۰ تا ۲۰ سانتی استوک در دمای ۵۰ درجه سلسیوس و نقطه ریزش ۷۰ درجه سلسیوس در ابزارآلات اندازه‌گیری دقیق صنعتی کاربرد دارد. روغن‌های ساعت در دمای ۵۰ درجه سلسیوس بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی استوک ویسکوزیته دارند و نقطه ریزش آن‌ها ۲۰ درجه سلسیوس است.

روغن توربین با ویسکوزیته بین ۲۰ تا ۵۰ سانتی استوک در دمای ۵۰ درجه سلسیوس و نقطه ریزش منفی ۱۵ درجه سلسیوس تولید می‌شود. روغن صنعتی کمپرسور در دسته محصولات با پایداری بالا قرار دارد؛ گران‌روی ۱۰ تا ۲۰ سانتی استوک در دمای ۱۰۰ درجه سلسیوس و نقطه اشتعال بین ۲۱۰ تا ۲۷۰ درجه سلسیوس از مشخصات روغن صنعتی کمپسورها است.

روغن صنعتی مخصوص کمپرسورهای یخچال نیز تولید می‌شود؛ روغن KhA برای کمپرسورهای آمونیاک و کربن دی‌اکسید و روغن KhF-12 (نقطه ریزش منفی ۴۰ درجه سلسیوس) و KhF-22 (نقطه زیرش منفی ۶۰ درجه سلسیوس) برای کمپرسورهای فریون تولید می‌شوند. روغن‌های هیدرولیک هم نوعی ویژه در گروه روغن‌های صنعتی هستند که برای استفاده در سیستم‌های هیدرولیک تولید می‌‌شوند.

به‌طور کلی، انواع روغن‌های صنعتی را به‌صورت زیر می‌توان فهرست کرد:

• روغن دنده‌

• روغن توربین (توربین‌های بخاری، آبی و گازی)

• روغن هیدرولیک

• روغن ماشین‌آلات برش‌کاری و CNC

• روغن دستگاه‌های نساجی

• روغن کمپرسور (مارپیچی، تیغه‌ای، روتری، گازی و سرمایشی)

• روغن ژنراتور

• روغن محافظ

• روغن گردشی

• روغن پمپ‌های وکیوم و دیفیوژن

• روغن عایق برقی

• روغن انتقال حرارت

• روغن‌های آب صابون و کشش

• روغن عملیات حرارتی فولاد و آلیاژهای مختلف

• روغن صنایع غذایی و داروسازی

• روغن زنجیر